Wij hebben de verschillende stellingen van de fusiewebsite eens onder de loep genomen en afgetoetst aan de bevindingen van verschillende studies, de ervaringen bij eerdere fusies en de conclusies die in Nederland werden getrokken mbt tot grote fusies.
Stelling 1. Steeds meer taken voor lokale besturen
Een fusie is noodzakelijk omdat de hogere overheden steeds meer
verantwoordelijkheden doorschuiven naar de gemeenten.
Het klopt dat er steeds meer taken voor lokale besturen bijkomen. Het klopt ook dat dit voor kleine gemeenten niet makkelijk is. Maar Beveren kan zichzelf nauwelijks een kleine gemeente noemen. Waar zit dan op dit vlak de noodzaak?
Stelling 2. Vlaamse Overheid stuurt aan op vrijwillige fusies
Een vrijwillige fusie geeft ons de kans om zelf te kiezen met wie we de fusie
aangaan. Anders worden we misschien gedwongen te fuseren. Dat gaan we
proberen vermijden. In Vlaanderen is er nog altijd geen sprake van verplichte fusies. Bovendien, de kans dat Beveren als een van de grootste gemeenten in het land ooit zou gedwongen worden om nog verder te fuseren lijkt vrij absurd. Anderzijds, hoe vrijwillig is deze
fusie? Wat verbindt de gemeenten die nu gefuseerd worden? Op de fusiewebstek staat daarover het volgende: “We hebben al heel wat dat de inwoners van gemeenten bindt: de volksaard en tradities, statige kastelen en de Scheldeboorden die uitnodigen tot allerhande vormen van recreatie. Een
wereldhaven, met bijhorende economische belangen en belangrijke impact op de gemeenten, in hun achtertuin. En tot slot ook de fierheid op de eigenheid van de (deel)gemeenten een verbindende factor.”
“De fierheid en de eigenheid als een verbindende factor?” Binnen het huidige Beveren voelt men zich amper verbonden met elkaar, laat staan binnen een nog groter geheel. Waar zit de verbondenheid van pakweg Kieldrecht of Verrebroek met Haasdonk, of omgekeerd? Waar zal de verbondenheid zitten in een nog groter geheel?
Een studie die vorige maand gepubliceerd werd, stelt dat “de beweegredenen voor een gemeentefusie vaak onlogisch zijn en de keuze wordt gemaakt op basis omwille van politieke opportuniteiten. Dat lijkt ook voor deze fusie op te gaan.
Waarom werd hier nooit een open debat gevoerd over de fusie? Waarom
werden niet al de fusiemogelijkheden bekeken op basis van àl de bestaande
samenwerkingsverbanden? Want die zijn er wel.
Ivm afvalverwerking is er Ibogem, een samenwerking tussen Beveren-Zwijndrecht-Kruibeke. Maar er zijn ook nog andere combinaties werkzaam. Denk maar aan de Politiezone, de Hulpverleningszone Waasland, De eerstelijnszone Noord-Oost, Woonpunt Waas.
Als men dan toch voor een grote fusie wll gaan waarom is er dan bvb ook niet gepraat met sint-Gillis-Waas, een gemeente waar de noordelijke poldergemeenten nauw bij aansluiten. Het zou gelijk het inwonersaantal op meer dan 100.000 gebracht hebben. Niet zonder betekenis want op dat moment kunnen er districten ingericht worden, iets wat de afstand tussen burger en bestuur misschien opnieuw een stukje had kunnen verkleinen.
Stelling 3: Een fusie geeft een financiële boost
Vlaanderen neemt bijna 43 miljoen euro schulden over van de nieuwe
fusiegemeente. Bovendien kan een fusie voor efficiëntiewinsten zorgen.
Een studie uitgevoerd door de UGent en de KUL in opdracht van Agentschap
Binnenlands bestuur én een universitaire studie in Nederland zetten bij die
rooskeurige voorstelling van zaken vraagtekens. Natuurlijk worden de cijfers in eerste instantie beter door deze financiële injectie. Maar men gaat wel helemaal voorbij aan de transitiekosten die de fusie met zich meebrengt.
In Nederland, waar al langer grote fusies bestaan, is de balans ronduit negatief. De directeur van het Centrum voor Onderzoek Lagere Overheden (COELO) van de Rijksuniversiteit Groningen spreekt duidelijke taal. “Het is goed onderzocht: gemeentelijke herindeling levert financieel niks op. Het levert complexiteit op als je fuseert. Hoe groter een gemeente, hoe meer overleg, hoe meer ambtenaren. En de burgemeester verdient meer en de ambtenaren gaan ook meer verdienen want de gemeente wil beter gekwalificeerde mensen eens ze groter zijn.” Ook in de nieuwe fusiegemeente zullen de wedden van de burgemeester en de schepenen significant stijgen. Voor de burgemeester tot 140% vd parlementaire vergoeding. In de eerste legislatuur zullen bovendien twee extra schepenen kunnen aangeduid worden. In de daaropvolgende legislatuur, 1 extra schepen.
In Nederland is de conclusie dat fusioneren om financiële redenen zinloos is. De gemeentelijke voorzieningen voor de inwoners blijken er bovendien niet eens beter van te worden.
Stelling 4: “Een grotere gemeente legt meer gewicht in de schaal als ze haar belangen moet verdedigen. “
Het klopt dat een grotere gemeente op zoek kan gaan naar werknemers met hogere profielen om bepaalde jobs in te vullen. De expertise van de ambtenaren zal daardoor mogelijk groter zijn en eenpersoonsdiensten zullen daardoor minder voorkomen.
Maar de audit die Vlaanderen liet uitvoeren in 2021 en waar eerder ook al naar verzwezen werd stelt dat er NIET kan aangetoond worden dat de bestuurskracht van de gefuseerde gemeenten is verhoogd. De conclusie van het Centrum voor Onderzoek Lagere Overheden in Nederland is gelijkluidend: “ Grotere gemeenten hebben geen grotere bestuurs- en slagkracht”. Waar he tom draait zijn “visie, inzet, zuinigheid, daadkracht en bestuurskwaliteit van de lokale bestuurders.” Dixit.
Stelling 5 Participatie
Beveren heeft de mond vol over participatie. Maar over een zo belangerijk thema als een grote fusie was er van participatie totaal géén sprake. Geen referendum, géén groot debat. We lezen op de website van Beveren : “Tijdens het traject ‘In Dialoog met je Gemeente’ heeft Beveren haar inwoners reeds uitgebreid bevraagd over de fusie. Uit de bevraging bleek dat 52% van de bewoners fuseren een goede keuze vindt. 26% vindt dit geen goed idee en 22% heeft geen mening met betrekking tot de fusie”
Uitgebreid bevraagd? Hoe uitgebreid is een bevraging met 6, slechts zes,
suggestieve vragen in een bundel over het hele beleid? Door het studiebureau werd een selectie gemaakt van 2200 Bevernaars. Daarvan vulden er welgeteld 917 de vragenlijst in. Dat is minder dan 2% van de bevolking. Daarnaast namen nog eens 1137 personen op vrijwillige basis deel aan de bevraging. In welke mate zij eveneens een doorsnede vormen van de Beverse bevolking is onbekend. Hoe dan ook beantwoordde nog geen 5% van de bevolking in Beveren de vragenlijst. Daarvan waren er dan 52% die te kennen gaven akkoord te gaan met de fusie. Dwz. van goed
2% van de Beverse bevolking weten we dat ze niet tegen de fusie zijn. Als mandaat kan dat tellen…
Als slotsom kunnen we moeilijk anders dan besluiten dat de argumenten die
gehanteerd worden om een fusie te bepleiten zo goed als onbestaande zijn. Er was geen participatie en er is – zo bewijst de zogenaamde bevraging – geen draagkracht voor deze fusie. De ganse operatie zorgt er bovendien voor dat het bestuur nog verder komt te staan van de mensen en de bewoners nog meer vervreemt worden van de politiek.